Voor wie van lezen houdt is John Irving waarschijnlijk geen onbekende. Al is het maar omdat hij zo populair is in Nederland en je hem dus vanzelf tegenkomt. Beroemde boeken van zijn hand als The cider house rules (1999), The Hotel New Hampshire (1984) en vooral “The world according to Garp” zijn dan ook niet voor niets verfilmd. Until I find you (tot ik jou vind), Irving’s elfde roman, verscheen in 2005. Het is zijn dikste roman tot nu toe (ruim 800 pagina’s) en volgens velen zijn meest erotisch getinte verhaal. Het bevat veel bekende elementen die in meer van zijn boeken terugkomen, zoals worstelen, sterke vrouwen, een afwezige vader en Amsterdam. Het is, zo lijkt het, ook het boek met de meeste autobiografische elementen, namelijk de zoektocht naar een vader en seksueel misbruik.
We volgen de belevenissen van de Canadees Jack Burns vanaf het moment dat hij een jaar of drie is. Zijn moeder Alice is een sterke vrouw, die hem rücksichtslos met zich meesleept, waar ze ook heengaat. Zo vertrekken ze op een uitgebreide zoektocht naar Jack’s vader, om hem te dwingen zijn “ veronachtzaamde verantwoordelijkheid” te nemen. Naar verluidt is William, Jack’s vader, een zeer begaafde organist met een grote voorliefde voor tatoeages die aan de lopende band meisjes en jonge vrouwen verleidt terwijl hij voor Alice op de vlucht is. De in veel opzichten bizarre reis voert langs Denemarken, Zweden, Noorwegen, Finland en natuurlijk Nederland. Onderweg voorziet Jack’s moeder in haar levensonderhoud als tatoeëerster.
Jack en Alice keren ten slotte zonder Jack’s vader gevonden te hebben terug naar huis, waar Jack door Alice op een meisjesschool wordt gedaan waar slechts enkele kleine jongens worden toegelaten, St. Hilda’s. Daar, tussen honderden meisjes, zien we Jack opgroeien. Zijn schoolcarrière verloopt niet zonder hindernissen. Zo wordt hij als negenjarige (!) verleid door een stel oudere meiden en later misbruikt door een oudere vrouw. Maar hij maakt ook een vriendin voor het leven, Emma. Emma functioneert als raadgeefster en als vriendin en is een van de weinige vrouwen met wie hij niet het bed induikt. Ondertussen is zijn grootste angst, te worden als zijn vader. Tegelijkertijd ontstaat er een voor Jack niet te verklaren afstand tussen zichzelf en zijn moeder, die geen interesse meer heeft zijn vader op te sporen en zich op het lesbische pad begeeft.
Emma en Jack leren samen worstelen om ervoor te zorgen dat hij opgewassen is tegen de jongens op zijn nieuwe school. Maar vergeleken met de grotere meisjes waar Jack inmiddels aan gewend is zijn die jongens in feite “a piece of cake”. Ondertussen ontwikkelt hij zich tot acteur, waarbij hij op het schooltoneel een voorliefde ontwikkelt voor rollen in vrouwenkleren. Hetgeen Jack er niet van weerhoudt talloze ervaringen op te doen met oudere vrouwen en heel af en toe met een meisje van zijn eigen leeftijd.
Als volwassene wordt Jack een gevierde acteur terwijl zijn vriendin Emma schrijfster wordt. Hun vriendschap loopt als een rode draad door het boek. In feite zijn ze beide kwetsbaar en onzeker. En wederzijds vormt deze relatie de enige die zij in de loop der tijd kunnen vasthouden. De andere rode draad, Jack’s onbekende rokkenjagende vader, vervult weer een meer centrale rol nadat Alice overleden is. En op dat moment maakt het boek een duizelingwekkende draai van 180 graden. Alles wat we tot nu toe voor waar hebben aangenomen wordt in twijfel getrokken. Was zijn moeder echt zo’n hulpeloze en zuivere vrouw? Verdiende ze echt de kost als tatoeëerster? Was zijn vader werkelijk zo’n rokkenjager? Was het kleinste soldaatje wel een soldaat? Slaat de geheime tatoeage van Alice (tot ik jou vind) wel op Jack’s vader?
John Irving schijnt het boek oorspronkelijk geheel in de ikvorm geschreven te hebben en de roman pas na acceptatie door de uitgever te hebben gewijzigd naar de hijvorm. Hetgeen niets afdoet aan het feit dat we alle gebeurtenissen door de ogen van Jack zien. Toch sta je daar niet bewust bij stil terwijl je het boek leest, tot het moment dat alles ineens op z’n kop staat. Het gebeurt me niet vaak dat ik twee boekenleggers in één boek plaats, maar bij deze roman was het noodzakelijk. En dan te bedenken dat elke bladzijde eenmaal lezen toch al leidt tot achthonderd bladzijden leesplezier.
Mijn samenvatting van Tot ik jou vind is verre van compleet en beoogt dat ook niet te zijn. John Irving is een ware verteller, die niet bang is verhaallijnen in een boek te verwerken die niet per se essentieel zijn voor de plot. Toch boeit het boek van begin tot eind. Op grond van de beschrijving van de gebeurtenissen zou je kunnen denken dat het een zeer zwartgallige roman is. Maar door de manier waarop Irving het verhaal vertelt en de vaak bizarre en kleurrijke personages lijken sommige situaties komischer dan ze zijn. Hoe ingrijpend sommige gebeurtenissen waren voor de destijds kleine Jack merk je pas op het moment dat hij zijn trauma’s vijf lange jaren lang probeert te verwerken bij een psychiater.
Over het algemeen word ik argwanend wanneer schrijvers spontaan of weldoordacht gehyped worden. In dit geval is de hype terecht.
Tot ik jou vind (Until I find you)
John Irving
De bezige bij
ISBN 90 234 20357
Posts
